Αυτοκτονικότητα: Προβλεπτικοί παράγοντες και στρατηγικές αντιμετώπισης

Η αυτοκτονικότητα είναι μια πολύ τρομακτική κατάσταση που κλονίζει τόσο το άτομο όσο και το περιβάλλον του. Πολλές φορές συνδέεται με ψυχικές διαταραχές, κυρίως με κατάθλιψη ή αλκοολισμό. Μια απόπειρα αυτοκτονίας  μπορεί να μοιάζει ανεξήγητη και αιφνίδια. Ωστόσο, είναι δυνατόν να εντοπίσουμε κάποια σημάδια που προειδοποιούν προκειμένου να αποτρέψουμε αυτή την συμπεριφορά.

Παράγοντες που εντείνουν την πιθανότητα αυτοκτονίας:

• Προηγούμενη απόπειρα αυτοκτονίας
• Οικογενειακό ιστορικό αυτοκτονικότητας
• Λανθασμένη χρήση ψυχοτρόπων ουσιών
• Διαταραχές της διάθεσης (κατάθλιψη, διπολική διαταραχή)
• Προσβασιμότητα σε επικίνδυνα αντικείμενα (πχ. όπλα, αιχμηρά μαχαίρια)
• Απώλειες και άλλες δυσμενείς αλλαγές (πχ. χωρισμός, επαγγελματική αποτυχία, θάνατος, οικονομικές δυσκολίες, προβλήματα στις κοινωνικές σχέσεις)
• Ιστορικό τραύματος ή κακοποίησης
• Χρόνια ή επίπονη σωματική νόσος
• Έκθεση σε αυτοκτονική συμπεριφορά άλλων

Σημάδια που προειδοποιούν για άμεσο κίνδυνο:

• Συχνές αναφορές στον θάνατο: μιλούν ή γράφουν σχετικά με τον θάνατο ή για την αυτοκτονικότητα
• Αίσθημα απελπισίας και αναξιότητας: σχολιάζουν πόσο αβοήθητοι και απογοητευμένοι είναι
• Εκφράσεις που υπονοούν ότι δεν έχουν κίνητρο για ζωή, δεν αξίζει ή «θα ήταν καλύτερα χωρίς εκείνους»
• Αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ ή άλλων ουσιών
• Απομόνωση και απομάκρυνση από φίλους, οικογένεια ή κοινωνικές εκδηλώσεις
• Παρορμητική ή “απερίσκεπτη” συμπεριφορά (πχ εμπλοκή σε ριψοκίνδυνες δραστηριότητες, απρόσεκτη οδήγηση κα)
• Έντονες εναλλαγές στη διάθεση και ξεσπάσματα
• Αίσθηση ότι είναι εγκλωβισμένος ή ότι είναι βάρος στους άλλους

Παράγοντες που καθιστούν λιγότερο πιθανό το ενδεχόμενο αυτοκτονίας:

• Επαφή με φροντιστές ή με επαγγελματίες που τους παρακολουθούν
• Πρόσβαση και επικοινωνία με ειδικούς ψυχικής υγείας και συμμετοχή σε θεραπευτικές παρεμβάσεις
• Δυνατοί δεσμοί με άτομα του κοινωνικού περιβάλλοντος (φίλοι, οικογένεια, κοινωνικές ομάδες)
• Δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων και προσαρμοστικότητα σε αλλαγές

Το φαινόμενο της αυτοκτονικότητας είναι πολύπλοκο και δεν μπορούμε να το προσεγγίσουμε από μία μόνο οπτική (πχ ότι συνδέεται και οφείλεται σε ψυχική διαταραχή). Ένα δυσάρεστο γεγονός στη ζωή του ατόμου, μπορεί να δημιουργήσει μια αίσθηση απαισιοδοξίας. Τα άτομα με αυτοκτονική συμπεριφορά δυσκολεύονται να δουν ότι μπορεί να υπάρξει κάποια βελτίωση και μοιάζουν να τα παρατάνε. Έχει βρεθεί ότι στους κύριους παράγοντες είναι τα προβλήματα στις σχέσεις (πχ χωρισμός), οι κρίσεις (πχ πρόσφατη οικονομική καταστροφή) και η χρήση ουσιών.

Αν υποψιάζεστε ότι κάποιος από το περιβάλλον σας έχει αυτοκτονικό ιδεασμό, μην το αγνοήσετε αλλά ρωτήστε να μάθετε περισσότερα. Πολλές φορές αποφεύγουμε τέτοιες συζητήσεις (πχ. να ρωτήσουμε αν σκέφτεται να αυτοκτονήσει και με ποιον τρόπο) γιατί φοβόμαστε ότι θα το κάνουμε χειρότερο, στην πραγματικότητα όμως αυτό δίνει το μήνυμα ότι κάποιος νοιάζεται και ανησυχεί. Είναι σημαντικό να ενισχύσετε το άτομο με αυτοκτονικές σκέψεις να δει κάποιον ειδικό και να είστε κοντά του.

• Ρωτήστε τον ευθέως αν το σκέφτεται.
• Κρατήστε τον ασφαλή (πχ. περιορίστε την πρόσβαση σε επικίνδυνα αντικείμενα).
• Ακούστε τον και μείνετε κοντά του.
• Εκφράστε με ειλικρίνεια την ανησυχία σας.
• Βοηθείστε τον να ζητήσει υποστήριξη.
• Κρατήστε σύνδεση και επικοινωνία για να μαθαίνετε πως τα πηγαίνει.