Αλλάζοντας τον εσωτερικό μας κριτή

«Είμαι άχρηστος», «είμαι άσχημη», «τα κάνω όλα λάθος», «δεν θα τα καταφέρω». Πολλές φορές μιλάμε στον εαυτό μας με τρόπο επικριτικό, υποτιμώντας τις δυνατότητες μας και επισημαίνοντας συνεχώς τα “ελαττώματά” μας. Πρόκειται για έναν εσωτερικό κριτή που επισκιάζει τις σκέψεις μας και περιμένει να αξιολογήσει δυσμενώς καθετί που κάνουμε. Σχεδόν ποτέ δεν θα αναγνωρίσει τα επιτεύγματα, παρά μόνο θα θέσει νέους ακόμα πιο αυστηρούς και δυσπρόσιτους στόχους.

Πως δημιουργούνται οι επικριτικές φωνές;

Ο τρόπος που μιλάμε στον εαυτό μας συχνά έχει να κάνει με τον τρόπο που μας μιλούσαν ως παιδιά. Γονείς με υψηλές προσδοκίες που επέμεναν για τελειότητα στην σχολική επίδοση, στις υπεράριθμες εξωσχολικές δραστηριότητες, ακόμα και στις διαπροσωπικές σχέσεις. Όσο η τελειότητα ενισχύεται και η “αποτυχία” τιμωρείται, τα παιδιά αυτά εξελίσσονται σε τελειομανείς ενήλικες που έχουν εσωτερικεύσει αυτή την αξιολόγηση και κουβαλούν συνεχώς μέσα τους έναν αυστηρό κριτή. Μερικές φορές η τελειομανία αυτή μπορεί να ξεγελάσει τα άτομα, αφού σε αυτήν αποδίδουν την εργατικότητά, την επιτυχία και την υπευθυνότητά τους. Σύντομα όμως η τελειομανία γίνεται εξαντλητική.

Συνήθως, τα άτομα που επικρίνουν συνεχώς τον εαυτό τους, έχουν χαμηλή αυτοπεποίθηση και μπορεί να εμφανίσουν σοβαρές ψυχικές διαταραχές όπως κατάθλιψη και κρίσεις πανικού. Η συνεχής αξιολόγηση κρύβει φόβους απόρριψης και αποτυχίας, που δυσκολεύουν ακόμα περισσότερο τα άτομα στην καθημερινότητά τους. Από την άλλη, τα ψυχολογικά προβλήματα βιώνονται ως αποτυχία κι έτσι διαιωνίζεται ο φαύλος κύκλος της επίκρισης και της απογοήτευσης.

Πώς να αλλάξουμε τις επικριτικές μας φωνές;

Δεν είναι εύκολο να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο έχουμε μάθει να λειτουργούμε. Όπως αναφέρθηκε άλλωστε, η αξιολόγηση μας βοηθάει να είμαστε υπεύθυνοι και καλοί στην δουλειά μας. Είναι όμως σημαντικό να γίνει οριοθέτηση των επικριτικών φωνών και να ενισχυθούν άλλες πιο συμπονετικές και ενθαρρυντικές φωνές.

Με την ψυχοθεραπεία το άτομο βοηθείται να κατανοήσει την προέλευση του εσωτερικού κριτή, την λειτουργία του, αλλά και τον τρόπο που επηρεάζει την ποιότητα της ζωής του. Μαθαίνει απαντήσεις που μπορεί να δίνει στον εαυτό του ως αντίβαρο στην κριτική και καταπολεμά σιγά σιγά την απογοήτευση και την αγωνία για απόρριψη. Σημαντικός στόχος είναι να γίνει πιο συμπονετικός με τον εαυτό του, να αναγνωρίσει τις ικανότητες του, αλλά και να μην φοβάται την αποτυχία.