ΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑ

10/22/2020

Η κατάθλιψη στην εφηβεία είναι μία σοβαρή διαταραχή με υψηλό κίνδυνο αυτοκτονικότητας, υποτροπής και χρονιότητας. Η μείζων καταθλιπτική διαταραχή (ΜΚΔ) είναι μία ειδική διάγνωση που περιλαμβάνει συμπτώματα καταθλιπτικής διάθεσης, ανηδονίας,αϋπνία, μειωμένη συγκέντρωση, χαμηλή ενεργητικότητα. Οι έφηβοι μπορεί να εκδηλώνουν αστάθεια στη διάθεση, ευερεθιστότητα, μικρή ανοχή στη ματαίωση, εκρήξεις οργής, σωματικά ενοχλήματα και/ή κοινωνική απομόνωση αντί να λεκτικοποιούν τα αισθήματα της κατάθλιψης. Επιπρόσθετα, οι έφηβοι συχνά έχουν άλλες ψυχιατρικές διαταραχές, όπως διαταραχές συμπεριφοράς ή προβλήματα χρήσης ουσιών. Οι έφηβοι που προκαλούν προβλήματα στο σπίτι ή το σχολείο μπορεί στην πραγματικότητα να έχουν κατάθλιψη, αλλά δεν το γνωρίζουν. Δεδομένου ότι ο έφηβος δεν φαίνεται πάντοτε θλιμμένος, οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί μπορεί να μην συνειδητοποιούν ότι το πρόβλημα της συμπεριφοράς είναι μία ένδειξη κατάθλιψης. Το να ρωτήσουμε τον έφηβο αν αισθάνεται δυστυχισμένος ή σκέφτεται να κάνει κακό στον εαυτό του μπορεί να βοηθήσει. Η ερώτηση αυτή δεν «του βάζει ιδέες» – αντίθετα του επιβεβαιώνει ότι κάποιος νοιάζεται και του δίνει την ευκαιρία να μιλήσει για τα προβλήματά του.

Ενδείξεις συμπτωμάτων της κατάθλιψης στους εφήβους είναι τα ακόλουθα :

• Συχνή θλίψη, κλαίνε εύκολα ή πολύ.
• Μειωμένο ενδιαφέρον για δραστηριότητες που προηγουμένως απολάμβαναν.
• Έλλειψη κινήτρου, εμμένουσα ανία, χαμηλό επίπεδο ενεργητικότητας.
• Απουσίες ή χαμηλή επίδοση στο σχολείο.
• Κοινωνική απομόνωση, έλλειψη στενών σχέσεων με φίλους και οικογένεια.
• Χαμηλή αυτοεκτίμηση και ενοχή, αισθήματα αποτυχίας.
• Υπερβολική ευαισθησία στην απόρριψη ή την αποτυχία.
• Αυξημένη ευερεθιστότητα, θυμός ή εχθρικότητα.
• Δυσκολία στις σχέσεις, μικρό ενδιαφέρον για διατήρηση φιλικών σχέσεων.
• Συχνά ανεξήγητα συμπτώματα σωματικών ασθενειών.
• Δυσκολία συγκέντρωσης.
• Σημαντική αλλαγή στο φαγητό και/ή τις συνήθειες ύπνου.
• Σκέφτονται ή κάνουν φυγές από το σπίτι – συνήθως ως μία κραυγή για βοήθεια.
• Σκέψεις ή εκφράσεις αυτοκτονίας ή αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς.
• Χρήση ουσιών.
• Αυτοτραυματικές συμπεριφορές, ιδιαίτερα όταν δυσκολεύονται να μιλήσουν για συναισθήματα.

 Η μέση διάρκεια ενός επεισοδίου ΜΚΔ σε εφήβους που έχουν παραπεμφθεί σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας είναι περίπου οκτώ μήνες, ενώ για πληθυσμούς στην κοινότητα η μέση διάρκεια ανέρχεται σε έναν με δύο μήνες . Αν και οι περισσότεροι έφηβοι αναρρώνουν από το πρώτο καταθλιπτικό επεισόδιο,η πιθανότητα υποτροπής αγγίζει το 20-60% ένα έως δύο χρόνια μετά την ύφεση των συμπτωμάτων. Οι υποτροπές μπορεί να επιμένουν σε όλη τη διάρκεια της ζωής και ένα σημαντικό ποσοστό εφήβων με ΜΚΔ θα συνεχίσουν να υποφέρουν από τη διαταραχή στη διάρκεια της ενήλικης ζωής. Πολλοί παράγοντες μπορεί να συμβάλουν στις υποτροπές, όπως ψυχοπιεστικές/τραυματικές εμπειρίες (απώλειες ,κακοποίηση, παραμέληση και συνεχιζόμενες συγκρούσεις και ματαιώσεις), συνυπάρχουσα ψυχοπαθολογία, σωματική ασθένεια, οικογενειακή δυσλειτουργία, ψυχοπαθολογία των γονέων, χαμηλή κοινωνικοοικονομική κατάσταση, έκθεση σε αρνητικά γεγονότα ζωής και χρήση φαρμάκων.

Για την αντιμετώπιση της εφηβικής κατάθλιψης κύριοι θεραπευτικοί στόχοι πρέπει να είναι οι εξής:

• Εκπαίδευση και υποστήριξη του εφήβου και της οικογένειάς του.
• Αναγνώριση των προτιμήσεων του εφήβου και της οικογένειας και γνώση των διαθέσιμων υπηρεσιών φροντίδας.
• Εξατομίκευση του θεραπευτικού σχεδίου σύμφωνα με τη σοβαρότητα της διαταραχής, τον κίνδυνο αυτοκτονικότητας και τις συνυπάρχουσες διαταραχές.
• Διατήρηση της ασφάλειας του εφήβου.
• Συνεργασία με τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων.
• Φροντίδα της σωματικής υγείας του εφήβου.
• Ενδυνάμωση των σχέσεων, καθοδήγηση των γονέων (π.χ. διαχείριση συγκρούσεων) και μείωση της οικογενειακής δυσλειτουργίας. Οι έφηβοι και οι οικογένειές τους πρέπει να ενημερώνονται για τα αίτια της κατάθλιψης, τα συμπτώματα, την πορεία της διαταραχής, τις διάφορες θεραπευτικές προσεγγίσεις και τους κινδύνους που προκύπτουν από τη μη λήψη της κατάλληλης θεραπευτικής αντιμετώπισης.
• Καθοδηγούμε/υποστηρίζουμε τους γονείς στην ανατροφή του εφήβου. Η υποστηρικτική διαχείριση της περίπτωσης περιλαμβάνει την ενεργητική ακρόαση, την αποκατάσταση της ελπίδας, την υποστήριξη στην επίλυση προβλημάτων και στρατηγικές για τη διατήρηση της συμμετοχής του εφήβου στη θεραπεία του. Η εμπλοκή της οικογένειας είναι πολύ σημαντική, δεδομένου ότι είναι αδύνατη η επιτυχής θεραπεία του εφήβου χωρίς τη στενή συμμετοχή των γονέων. Συχνά το κίνητρο για θεραπεία έρχεται ή συντηρείται από τους ίδιους τους γονείς. Επίσης, οι παρατηρήσεις των γονέων σχετικά με την πορεία των συμπτωμάτων του εφήβου παίζουν σημαντικό ρόλο για τη διατήρηση της ασφάλειας του παιδιού τους.

ΓΝΩΣΙΑΚΗ-ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία έχει ως στόχο τη βελτίωση της διάθεσης του εφήβου εστιάζοντας στις σκέψεις και τις συμπεριφορές του. Οι θεραπευτικοί σκοποί περιλαμβάνουν την αύξηση των ευχάριστων δραστηριοτήτων, τη μείωση των αρνητικών σκέψεων και τη βελτίωση των δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων προκειμένου να μειωθούν τα αισθήματα απελπισίας του εφήβου. Εκτός από τις ατομικές συνεδρίες με τον έφηβο, πραγματοποιούνται συνεδρίες με τους γονείς του για να ανασκοπηθεί η πορεία της θεραπείας και να ενισχυθεί η ενεργητική συμμετοχή του εφήβου στις εργασίες για το σπίτι που ανατίθενται στο πλαίσιο της θεραπείας.

ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ

 Η διαπροσωπική θεραπεία έχει ως θεραπευτικό στόχο τα διαπροσωπικά προβλήματα του εφήβου για τη βελτίωση της διαπροσωπικής του λειτουργικότητας και της διάθεσής του. Οι θεραπευτικοί σκοποί περιλαμβάνουν την αναγνώριση των περιοχών των διαπροσωπικών προβλημάτων, τη βελτίωση των δεξιοτήτων επίλυσης διαπροσωπικών προβλημάτων και την τροποποίηση των μοτίβων επικοινωνίας του εφήβου. Εκτός από τις ατομικές συνεδρίες με τον έφηβο, πραγματοποιούνται συνεδρίες με τους γονείς του σε ειδικές φάσεις της θεραπείας.

ΦΑΡΜΑΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Η αντικαταθλιπτική φαρμακοθεραπεία μπορεί να φανεί χρήσιμη σε συγκεκριμένες κλινικές καταστάσεις. Η απόφαση να αντιμετωπιστεί με αντικαταθλιπτικό φάρμακο η περίπτωση ενός εφήβου πρέπει να βασίζεται στην κλινική κατάσταση του εφήβου και στον βαθμό της παρακολούθησης του εφήβου στο κλινικό πλαίσιο και το σπίτι. Η συγκατάθεση του ασθενούς και των γονέων του είναι απαραίτητη πριν από την έναρξη της φαρμακοθεραπείας. Ο έφηβος και οι γονείς του πρέπει να ενημερωθούν σχετικά με τις δυνητικές ανεπιθύμητες ενέργειες, συμπεριλαμβανόμενων της πιθανότητας εμφάνισης μανιακού επεισοδίου, ψυχοκινητικής διέγερσης και αυτοκτονικής συμπεριφοράς. Εφόσον αρχίσει η αντικαταθλιπτική φαρμακευτική αγωγή και γίνει καλά ανεκτή από τον ασθενή, ο γιατρός πρέπει να διασφαλίσει τη βέλτιστη δόση και διάρκεια της θεραπείας με σκοπό τη μέγιστη θεραπευτική αποτελεσματικότητα.

(Γιαννακόπουλος 2016)