Ψυχική ευεξία (Wellbeing) και ψυχική υγεία

Η ψυχική ευεξία αποτελεί ένα κεντρικό ζήτημα στον τομέα της θετικής ψυχολογίας, συνιστά ωστόσο μία πολύπλευρη έννοια, με αποτέλεσμα να έχουν αναπτυχθεί κατά καιρούς αρκετές θεωρητικές προσεγγίσεις ως προς τον ορισμό, την μέτρηση και τα συστατικά που την αποτελούν.

Η ευεξία θεωρείται μια πολύπλευρη κατασκευή, η οποία περιλαμβάνει ορισμένες βασικές ανάγκες που πρέπει να ικανοποιηθούν. Η ευεξία στις μέρες μας συχνά προσεγγίζεται από θετική προοπτική. Αυτή η άποψη αντιλαμβάνεται την ευεξία ως κάτι περισσότερο από την απλή απουσία ασθένειας και εστιάζει στην άνθηση ή τη βέλτιστη λειτουργία των ανθρώπων. Ως άνθηση ορίζεται μια δυναμική βέλτιστη κατάσταση ψυχοκοινωνικής λειτουργίας που προκύπτει από την καλή λειτουργία σε πολλαπλούς ψυχοκοινωνικούς τομείς

H ψυχική ευεξία ορίζεται ως ένα ευρύ κατασκεύασμα που περιλαμβάνει την παρουσία δεικτών θετικής ψυχολογικής λειτουργίας, όπως η ικανοποίηση από τη ζωή και το νόημα στη ζωή και η απουσία δεικτών αρνητικής ψυχολογικής λειτουργίας, π.χ., αρνητικά συναισθήματα ή ψυχολογικά συμπτώματα.

Σύμφωνα με τη θεωρία PERMA, που αναπτύχθηκε από τον Seligman το 2011, τα άτομα μπορούν να ανθίσουν και να πετύχουν υψηλά επίπεδα ψυχικής ευεξίας αν καταφέρουν να αναπτύξουν στην ζωή τους τους ακόλουθους πέντε πυλώνες: Θετικά συναισθήματα (Positive emotions), δέσμευση στις καθημερινές δραστηριότητες (Engagement), θετικές σχέσεις (Relationships), αίσθηση νοήματος στη ζωή (Meaning)  και επίτευξη (Accomplishment). Μέσω της θεωρίας PERMA υποστηρίζεται η άποψη ότι η επίτευξη της άνθησης και της ψυχικής ευεξίας μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσω της εξισορρόπησης της ευχάριστης ζωής (ηδονική ευεξία) με τη ζωή γεμάτη νόημα (απόκτηση σκοπού, συνεισφορά, αίσθημα του ανήκειν, δηλαδή ευδαιμονική ευεξία).

Προσεγγίζοντας αναλυτικότερα τους πέντε πυλώνες της θεωρίας PERMA, τα θετικά συναισθήματα (Positive emotions) αναφέρονται στην εμπειρία στο παρόν, στη βίωση δηλαδή ευχάριστων συναισθημάτων όπως χαρά, αγάπη ευγνωμοσύνη κλπ.

Η δέσμευση (Engagement) υποδηλώνει την απορρόφηση, ανάδυση ή βίωση ροής ενός ατόμου ενόσω ασχολείται με τις καθημερινές του δραστηριότητες. Η ροή είναι η ψυχική κατάσταση λειτουργίας στην οποία ένα άτομο κατά τη διάρκεια μίας δραστηριότητας είναι πλήρως βυθισμένο σε ένα αίσθημα ενεργητικής εστίασης, πλήρους συμμετοχής και επιτυχίας στη διαδικασία της δραστηριότητας.

Η σύναψη και διατήρηση θετικών σχέσεων (Relationships) έχει να κάνει με την ικανότητα του ανθρώπου να δημιουργεί και να διατηρεί αμοιβαία επωφελείς σχέσεις με άλλους ανθρώπους, οι οποίες χαρακτηρίζονται από εμπειρίες αγάπης και εκτίμησης.

Στη συνέχεια, η αίσθηση νοήματος στη ζωή (Meaning) αφορά στην εμπειρία του να είναι κάποιος συνδεδεμένος με κάτι μεγαλύτερο από τον εαυτό του.

Τέλος, η επίτευξη (Accomplishment) αναφέρεται σε μία αίσθηση επιδεξιότητας σε έναν συγκεκριμένο τομέα ενδιαφέροντος ή και στην επίτευξη σημαντικών και απαιτητικών στόχων σε τομείς της προσωπικής ή επαγγελματικής ζωής.

Ο Donaldson, το 2018, πρότεινε ως επιπλέον τομείς ευεξίας την σωματική υγεία, που γίνεται αντιληπτή ως συνδυασμός υψηλών επιπέδων βιολογικών, λειτουργικών και ψυχολογικών πλεονεκτημάτων υγείας, την νοοτροπία, η οποία αναφέρεται στην υιοθέτηση μιας νοοτροπίας ανάπτυξης που χαρακτηρίζεται από μια αισιόδοξη, προσανατολισμένη στο μέλλον άποψη για τη ζωή, το εργασιακό περιβάλλον, το οποίο έχει να κάνει με την ποιότητα του φυσικού περιβάλλοντος εργασίας ευθυγραμμισμένη με τις προτιμήσεις του ατόμου και τέλος, την οικονομική ασφάλεια, η οποία περιλαμβάνει απαραίτητες αντιλήψεις για την οικονομική ασφάλεια και σταθερότητα με σκοπό την ικανοποίηση των ατομικών αναγκών.

Η ψυχική υγεία μπορεί να μην ταυτίζεται με την ψυχική ευεξία, ωστόσο αποτελεί κύριο συστατικό της. Οι δύο έννοιες βρίσκονται σε μια αμφίδρομη σχέση, αφού η ψυχική υγεία επηρεάζει την ψυχική ευεξία και το αντίστροφο. Ωστόσο, η ψυχική ασθένεια και η ευεξία είναι δύο ανεξάρτητες διαστάσεις. αφού η ψυχική υγεία δεν είναι απλώς το αντίθετο της ψυχικής ασθένειας. Είναι πιθανό κάποιος να έχει ψυχική διαταραχή και υψηλά επίπεδα ευεξίας, όπως είναι επίσης πιθανό κάποιος να έχει χαμηλά επίπεδα ευεξίας χωρίς να έχει κάποια
ψυχική διαταραχή.

Με την ψυχική ευεξία και την ψυχική υγεία τόσο στενά συνδεδεμένα, αντιλαμβανόμαστε ότι η αλλαγή στον έναν τομέα, συνεπάγεται  αλλαγή και στον άλλο. Έτσι, όσο περισσότερη βελτίωση και θετικότητα μπορεί κάποιος να φέρει στην προσωπική ή επαγγελματική του ζωή, όσο μεγάλη ή μικρή, μπορεί να είναι ένα ακόμη βήμα προς τον στόχο της συνολικής καλής ψυχικής υγείας και ευεξίας.

 

Βιβλιογραφία

Butler, J., & Kern, M. L. (2016). The PERMA-Profiler: A brief multidimeββnsional measure of flourishing. International Journal of Wellbeing, 6(3), 1–48. https://doi.org/10.5502/ijw.v6i3.526

Donaldson, S. I., Heshmati, S., Lee, J. Y., & Donaldson, S. I. (2020). Examining building blocks of well-being beyond PERMA and self-report bias. The Journal of Positive Psychology, 1–8. doi:10.1080/17439760.2020.1818813 10.1080/17439760.2020.1818813

Forgeard, M. J. C., Jayawickreme, E., Kern, M. & Seligman, M. E. P. (2011). Doing the right thing: Measuring wellbeing for public policy. International Journal of Wellbeing, 1(1), 79-106. doi:10.5502/ijw.v1i1.15

Gable & Haidt,, S. L., & Haidt, J. (2005). What (and why) is positive psychology? Review of General Psychology, 9(2), 103–110. https://doi.org/10.1037/1089-2680.9.2.103

Houben, M., Van Den Noortgate, W., & Kuppens, P. (2015). The relation between short-term emotion dynamics and psychological well-being: A meta-analysis. Psychological bulletin, 141(4), 901–930. https://doi.org/10.1037/a0038822

Seligman, M. E. P. (2011). Flourish: A visionary new understanding of happiness and well-being. Free Press.