Η κατάθλιψη στους ηλικιωμένους: Αίτια, συμπτώματα και θεραπεία

Η κατάθλιψη είναι συχνή στους ηλικιωμένους, ιδιαίτερα σε αυτούς με χρόνια σωματικά συμπτώματα και τους ιδρυματοποιημένους ασθενείς. Πολύ συχνά αυτού του είδους η κατάθλιψη είναι επιμένουσα και σοβαρή, εν μέρει λόγω του γεγονότος ότι συνήθως διαδράμει χωρίς θεραπεία ή θεραπεύεται ανεπαρκώς.

Η κατάθλιψη μπορεί να είναι δύσκολο να αναγνωριστεί στους ηλικιωμένους. Συχνά απουσιάζει εμφανής λύπη και πολλά από τα χαρακτηριστικά για την κατάθλιψη συμπτώματα, αλληλεπικαλύπτονται με τη διαδικασία της γήρανσης και με το εύρος των σωματικών νοσημάτων, που συχνά ανευρίσκονται σε αυτές τις ηλικίες.

Τόσο το φοβικό όσο και το γενικευμένο άγχος συνυπάρχουν με την κατάθλιψη στους ηλικιωμένους, μειώνοντας έτσι τις πιθανότητες της αυτόματης ανάρρωσης και καθιστώντας τη θεραπεία δυσκολότερη. Η διάκριση μεταξύ της κατάθλιψης και της άνοιας είναι επίσης μερικές φορές δύσκολη, αλλά είναι πολύ σημαντική για την αντίστοιχη θεραπεία.

Η πρόγνωση της κατάθλιψης στους ηλικιωμένους, ιδιαίτερα όταν συνδυάζεται από συνοδό άγχος, μπορεί να είναι λιγότερο ευοίωνη από ότι της κατάθλιψης σε μικρότερες ηλικίες. Αρκετές μελέτες δείχνουν ότι ηλικιωμένοι ασθενείς είναι λιγότερο πιθανό να παρουσιάζονται με ενοχλήσεις μειωμένης διάθεσης. Από την άλλη μεριά,” υποχονδριακές” σωματικές ενοχλήσεις για τις οποίες καμία αντίστοιχη αιτία δεν μπορεί να βρεθεί (π.χ. ανθεκτική στη θεραπεία διαταραχή του ύπνου και επιθετικότητα) μπορεί να συμβαίνει σχετικά συχνότερα στους ηλικιωμένους. Αυτό το γεγονός μπορεί να κατανοηθεί διότι οι ηλικιωμένοι καταθλιπτικοί ασθενείς είναι περισσότερο πιθανό να είναι “αλεξιθυμικοί”, δηλαδή να μην εκφράζουν τα συναισθήματά τους με λέξεις, και αντ’αυτού εκφράζουν τα συναισθήματά τους με πόνο και σωματικά συμπτώματα.

Στην περίοδο της τρίτης ηλικίας συμβαίνουν σημαντικές αλλαγές στη ζωή του ατόμου, οι οποίες αποτελούν παράγοντες κινδύνου για την εκδήλωση κατάθλιψης.

Παραδείγματα τέτοιων αλλαγών αποτελούν:
–  Χρόνια νοσήματα, ιδιαίτερα όσα προκαλούν χρόνιο πόνο
–  Θάνατος κοντινού προσώπου
– Ανεξαρτητοποίηση τέκνων με επακόλουθη την απομόνωση του ατόμου
– Συνταξιοδότηση
– Απώλεια λειτουργικότητας (αδυναμία αυτοεξυπηρέτησης, οδήγησης κ.λ.π.)
– Αλλαγή κατοικίας, ιδιαίτερα η μεταφορά σε οίκο ευγηρίας
– Φροντίδα αγαπημένου προσώπου, συνήθως του συζύγου, το οποίο πάσχει από χρόνια νόσο.

Επίσης, το γυναικείο φύλο, η ανυπαρξία υποστηρικτικού κοινωνικού δικτύου και η κατάσταση χηρείας, διάστασης ή χωρισμού αποτελούν προδιαθεσικούς παράγοντες στην ανάπτυξη κατάθλιψης.

Τα πλέον συνήθη συναισθηματικά συμπτώματα είναι η ανησυχία, το κλάμα, ο φόβος για το μέλλον και το αίσθημα ότι η ζωή δεν αξίζει. Στα κύρια σωματικά συμπτώματα περιλαμβάνονται το αίσθημα της επιβράδυνσης και της απάθειας.

Πάντως, αν ανακαλυφθεί νωρίς και θεραπευτεί ριζικά, τέτοιου είδους κατάθλιψη και άγχος έχουν καλή απάντηση στη θεραπεία. Η απάντηση στα αντικαταθλιπτικά φάρμακα είναι το ίδιο καλοί όπως και στις μικρότερες ηλικίες. Η απάντηση στις ψυχολογικές θεραπείες (ιδιαίτερα στη γνωσιακή-συμπεριφορική ψυχοθεραπεία) επίσης παρόμοια με αυτή που παρατηρείται σε νεότερους καταθλιπτικούς ασθενείς, αντίθετα με την ευρέως επικρατούσα άποψη οτι οι ηλικιωμένοι είναι αρκετά σταθεροί στον τρόπο σκέψης τους ώστε να μπορούν να απαντήσουν σε θεραπείες που περιλαμβάνουν συνομιλία.

Πηγή: “Κατάθλιψη και σύνοδο άγχος στους ηλικιωμένους”, Katona C, Katona Ph., 2000