Διαταραχή Αποπροσωποποίησης: Συμπτώματα και αιτίες

Η Διαταραχή Αποπροσωποποίησης ανήκει στη γενική κατηγορία των αποσυνδετικών (ή διασχιστικών) διαταραχών. Βασικό χαρακτηριστικό των διαταραχών αυτών είναι διαχωρισμός ή αποσύνδεση των λειτουργιών της συνείδησης, της μνήμης, της ταυτότητας και της αντίληψης του περιβάλλοντος (Kaplan & Sadock’s, 2004).

Επιγραμματικά, οι διαταραχές που εντάσσονται στην κατηγορία των διαταραχών αυτών, είναι:

η Αποσυνδετική Διαταραχή Ταυτότητας (ή Πολλαπλής Προσωπικότητας),

η Αποσυνδετική Αμνησία,

η Ψυχογενής Αποσυνδετική Φυγή, και

η Διαταραχή Αποπροσωποποίησης (ή αποπραγματοποίησης).

Σύμφωνα με το Διαγνωστικό και στατιστικό εγχειρίδιο των ψυχικών διαταραχών (DSM –IV), η αποσύνδεση είναι μια άμυνα απέναντι στα ψυχικά τραύματα, αφενός βοηθά τους ασθενείς να αποστασιοποιηθούν από το τραύμα, όταν αυτό συμβαίνει, και αφετέρου καθυστερεί την ψυχική του διεργασία.

Πιο συγκεκριμένα, η αποπροσωποποίηση είναι μια διαταραχή της αντίληψης, και συνίσταται σε μια απότομη αλλαγή του τρόπου με τον οποίο κάποιος αντιλαμβάνεται τον εαυτό του. Χαρακτηρίζεται από επίμονα και επανειλημμένα επεισόδια κατά τα οποία το άτομο αισθάνεται αποχωρισμένο από τον εαυτό του και το σώμα του (πχ. αισθάνεται σαν μηχάνημα ή ότι ονειρεύεται) (Kaplan & Sadock’s, 2004). Το άτομο δηλαδή εκλαμβάνει τα συναισθήματα ή τις λειτουργίες του ως ξένο σώμα, παρατηρώντας τα από απόσταση.

Τα συμπτώματα που συνοδεύουν τη διαταραχή είναι συνήθως αλλοιωμένη αντίληψη του χώρου και του χρόνου, αίσθημα του ατόμου τα άκρα του είναι πολύ μεγάλα ή πολύ μικρά, αίσθημα παραδοξότητας, όπως επίσης και αίσθημα άγχους, κατάθλιψης, διάχυτος φόβος τρέλας, παρόλο που εξακολουθεί να διατηρεί τον έλεγχο των πράξεων του και δεν αποβάλλει τη λογική του ή τον προσανατολισμό του.

Τα αίτια ποικίλουν. Μπορεί να είναι από νευρολογικές παθήσεις, όπως επιληψία, εγκεφαλίτιδα, γενική παράλυση, σχιζοφρένεια, καταθλιπτικές διαταραχές, μανιακά επεισόδια, αγχώδεις διαταραχές, φοβικό ή αγχώδες σύνδρομο αποπροσωποποίησης. Μπορεί να είναι τοξικές και μεταβολικές διαταραχές, όπως τοξίκωση από ψυχοδραστικές ή ψυχότροπες ουσίες, υπογλυκαιμία, υποθυρεοειδισμός, υπεραερισμός, δηλητηρίαση από μονοξείδιο του άνθρακα. Σε υγιείς περιπτώσεις, αίτια θα μπορούσαν να είναι η σωματική εξάντληση, η πλήξη, η αισθητηριακή αποστέρηση και το συναισθηματικό σοκ.

Τα διαγνωστικά κριτήρια βάσει το DSM είναι τα εξής:

1. Το πάσχον άτομο αισθάνεται ότι είναι ένας εξωτερικός παρατηρητής μη έχοντας έλεγχο των ψυχικών του/συνειδησιακών λειτουργιών του, του εαυτού του ή ακόμη και του σώματος του.

2. Επίμονες ή/και επαναλαμβανόμενες εμπειρίες όπου το άτομο αισθάνεται να λειτουργεί μηχανικά και ασυνείδητα ή και ασυναίσθητα, σαν να βρίσκεται σε όνειρο.

3. Κατά τη διάρκεια του επεισοδίου, το άτομο βρίσκεται σε αδυναμία επίγνωσης & άγνοια πραγματικότητας καθώς επίσης τελεί σε κατάσταση αυταπάτης.

4. Η αποπροσωποποίηση είναι τόσο σοβαρή και επίμονη ώστε να προκαλεί στο άτομο έντονη υποκειμενική δυσφορία, δυσανασχέτηση και ενόχληση.

5. Η εμπειρία αποπροσωποποίησης είναι αυτοτελής διαταραχή και δεν είναι συνοδό σύμπτωμα κάποιας άλλης διαταραχής (οργανικό ψυχοσύνδρομο ή ψύχωση ή διαταραχή πανικού).

Το άγχος συνήθως αντιμετωπίζεται με φαρμακευτική αγωγή όπως και με ψυχοθεραπεία, τόσο υποστηρικτική. όσο και εναισθητική. Καθώς ελαττώνεται το άγχος, ελαττώνονται και τα επεισόδια της αποπροσωποποίησης