Όσα πρέπει να ξέρετε για τις Παραυπνίες-Διαταραχές Ύπνου

Ως παραϋπνίες ορίζονται ανεπιθύμητα φαινόμενα και διαταραχές της συμπεριφοράς που παρεμβαίνουν απροσδόκητα στη φυσιολογική διαδικασία του ύπνου. Η διάκριση των παραϋπνιών είναι:

1. Διαταραχές με χαρακτηριστικά συμπεριφορών εγρήγορσης κατά τον ύπνο (υπνοβασία, νυκτερινοί τρόμοι, εφιάλτες).
2. Διαταραχές κατά τη μεταβατική περίοδο μεταξύ ύπνου και εγρήγορσης (διαταραχή ρυθμικών κινήσεων, τινάγματα των άκρων, κράμπες κάτω άκρων).
3. Συνδεόμενες συνήθως με τον ύπνο REM.

Υπνοβασία

Στην υπνοβασία  συνυπάρχουν συμπεριφορές ύπνου (εικόνα ατόμου με μειωμένο συνειδησιακό επίπεδο, μειωμένη απαντητικότητα σε ερεθίσματα) και φαινόμενα εγρήγορσης (έγερση από το κρεβάτι, βάδιση και συντεταγμένες κινήσεις).Στο υπνοβατικό επεισόδιο ο ασθενής σηκώνεται από το κρεβάτι του και περιφέρεται στο χώρο χωρίς να έχει πλήρη συνείδηση. Η αφύπνιση δεν είναι εύκολη και, όταν επιτυγχάνεται, συχνά συνοδεύεται από σύγχυση ή/και επιθετικότητα.

Τα επεισόδια έχουν μικρή διάρκεια και ο ασθενής έχει αμνησία για το γεγονός. Η υπνοβασία εκδηλώνεται στον Non-REM ύπνο κατά τη διάρκεια των σταδίων 3 και 4, δηλαδή κατά τον ύπνο βραδέων κυμάτων και ως εκ τούτου εμφανίζεται κατά το πρώτο τρίτο της νύχτας.Η υπνοβασία, παρόλο που γενικά είναι καλοήθης κατάσταση, είναι δυνητικά επικίνδυνη λόγω της πιθανότητας τραυματισμών και ατυχημάτων.

Για την αποτροπή τους πρέπει να λαμβάνονται προφυλάξεις, όπως η τοποθέτηση εμποδίων μπροστά από τα παράθυρα, κλείδωμα της πόρτας, κλπ. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να χρειαστεί να χορηγηθούν φάρμακα που καταστέλλουν τον ύπνο βραδέων κυμάτων, όπως οι βενζοδιαζεπίνες.

Διαταραχή νυκτερινών τρόμων

Οι νυχτερινοί τρόμοι χαρακτηρίζονται από αιφνίδια έγερση που συνοδεύεται από δυνατές τρομαγμένες κραυγές αγωνίας, έντονο άγχος και αυτονομική υπερδραστηριότητα (ταχυκαρδία, ταχύπνοια, εφίδρωση, μυδρίαση). Ο ασθενής συνήθως ανακάθεται στο κρεβάτι του, δεν ανταποκρίνεται στα εξωτερικά ερεθίσματα και εάν αφυπνισθεί είναι αποπροσανατολισμένος και συγχυτικός. Συνήθως δεν υπάρχει ανάμνηση του επεισοδίου. Όπως και η υπνοβασία, εμφανίζεται κατά τη διάρκεια του ύπνου βραδέων κυμάτων γι’ αυτό και συχνά εκδηλώνεται μέσα στις πρώτες 1-2 ώρες του ύπνου. Η ηλικία έναρξης της διαταραχής, η κλινική πορεία της και οι προδιαθεσικοί παράγοντες είναι παρόμοιοι με της υπνοβασίας. Είναι αρκετά συχνή στα παιδιά, κυρίως στα αγόρια, και σπανίζει στους ενήλικες.

Στην παιδική ηλικία σπάνια χρειάζεται θεραπεία και πρέπει οι γονείς να πληροφορούνται σχετικά και να εφησυχάζονται. Η αφύπνιση του παιδιού πριν τον αναμενόμενο νυκτερινό τρόμο (περίπου 1-2 ώρες μετά την έναρξη του ύπνου) για πολλές νύχτες μπορεί να αναστείλει τους νυχτερινούς τρόμους για παρατεταμένη χρονική περίοδο.

Διαταραχή Εφιαλτών

Ο εφιάλτης είναι μακράς διάρκειας τρομακτικό όνειρο, από το οποίο το άτομο ξυπνά φοβισμένο και με λεπτομερή ανάμνησή του. Αποτελεί κοινή ανθρώπινη εμπειρία ιδίως κατά την παιδική ηλικία, ανεξαρτήτως φύλου. Μέχρι και οι μισοί σχεδόν ενήλικες αναφέρουν περιστασιακά εφιάλτες, αλλά μόνο το 1% από αυτούς υποφέρει από συχνούς εφιάλτες, συχνότερα οι γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες. Ψυχοπιεστικά γεγονότα, ντοπαμινεργικά φάρμακα, β-αδρενεργικοί αναστολείς και διακοπή φαρμάκων που καταστέλλουν τον ύπνο REM, αυξάνουν την πιθανότητα εφιαλτών στην ενήλικη ζωή. Οι εφιάλτες εμφανίζονται κατά τη διάρκεια του ύπνου REM, οποιαδήποτε στιγμή της νύχτας, κυρίως όμως κατά το δεύτερο ήμισυ. Συνοδεύονται από σημαντικά λιγότερες φωνές, κινήσεις και αυτονομική υπερδραστηριότητα απ’ ό,τι οι νυκτερινοί τρόμοι ή η διαταραχή της συμπεριφοράς κατά τον ύπνο REM.

Η θεραπεία περιλαμβάνει ψυχοθεραπεία ή μπορούν να χορηγηθούν βενζοδιαζεπίνες για βραχύ χρονικό διάστημα. Σε παιδιά με συχνούς εφιάλτες πρέπει να γίνεται ψυχοθεραπευτική παρέμβαση και αναζήτηση των πιθανών ψυχοτραυματικών γεγονότων που συνήθως υφίστανται και μπορεί να αποκρύπτονται από το παιδί ή και την οικογένεια.

Διαταραχή Συμπεριφοράς Κατά τον Ύπνο REM

Χαρακτηρίζεται από απότομη εμφάνιση κινητικής δραστηριότητας, συχνά βίαιης, η οποία ταυτίζεται με αυτή του ονείρου.Προσβάλλει κυρίως ηλικιωμένους άνδρες ενώ κύρια συμπτώματα των ασθενών είναι τραυματισμοί κατά τον ύπνο, λόγω της βίαιης εκδραμάτισης των ονείρων και υπερβολική υπνηλία κατά την ημέρα, εφόσον ο ύπνος είναι κατακερματισμένος. Αρκετά συχνά προηγείται πρόδρομη περίοδος κατά την οποία παρατηρείται μεταβολή του τύπου και του περιεχομένου των ονείρων. Η αφύπνιση από το επεισόδιο είναι άμεση και υπάρχει πλήρης ανάμνηση ονείρου.Η συχνότητα των επεισοδίων ποικίλει από λιγότερο από μία φορά το μήνα έως και αρκετές φορές μέσα στην ίδια νύχτα.

Η διαταραχή μπορεί να είναι ιδιοπαθής, ή να αποτελεί πρόδρομο σύμπτωμα νευροεκφυλιστικών νοσημάτων και να προηγηθεί των άλλων συμπτωμάτων τους μέχρι για πολλά έτη. Άλλες καταστάσεις που σχετίζονται είναι η υπερκατανάλωση ή απόσυρση από αλκοόλ, καφέ, σοκολάτα, αντικαταθλιπτικά, αγγειακά εγκεφαλικά αίτια, όγκοι, ναρκοληψία.