Τραύματα κατά την παιδική ηλικία

Ένα τραυματικό γεγονός είναι ένα τρομακτικό, επικίνδυνο ή βίαιο γεγονός που αποτελεί απειλή για τη ζωή ή τη σωματική ακεραιότητα ενός παιδιού. Η παρακολούθηση ενός τραυματικού γεγονότος που απειλεί τη ζωή ή τη σωματική ασφάλεια ενός αγαπημένου προσώπου μπορεί επίσης να είναι τραυματική. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τα μικρά παιδιά, καθώς η αίσθηση ασφάλειάς τους εξαρτάται από την αντιληπτή ασφάλεια των φιγούρων προσκόλλησης τους.

Οι τραυματικές εμπειρίες μπορούν να πυροδοτήσουν έντονα συναισθήματα και σωματικές αντιδράσεις που μπορεί να επιμείνουν πολύ μετά το συμβάν. Τα παιδιά μπορεί να αισθάνονται τρόμο, ανικανότητα ή φόβο, καθώς και φυσιολογικές αντιδράσεις όπως ταχυπαλμία, έμετο ή απώλεια ελέγχου του εντέρου ή της ουροδόχου κύστης. Τα παιδιά που βιώνουν αδυναμία να προστατεύσουν τον εαυτό τους ή που δεν είχαν προστασία από τους άλλους για να αποφύγουν τις συνέπειες της τραυματικής εμπειρίας μπορεί επίσης να αισθάνονται κατακλυσμένα από την ένταση των σωματικών και συναισθηματικών αντιδράσεων.

Αιτίες τραύματος

• Σωματική, σεξουαλική ή ψυχολογική κακοποίηση και παραμέληση
• Φυσικές και τεχνολογικές καταστροφές ή τρομοκρατία
• Οικογενειακή βία
• Απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου
• Διαταραχή χρήσης ουσιών
• Εμπειρίες προσφύγων και πολέμου
• Σοβαρά ατυχήματα ή απειλητική για τη ζωή ασθένεια
• Στρατιωτικοί στρεσογόνοι παράγοντες που σχετίζονται με την οικογένεια (π.χ. ανάπτυξη, γονική απώλεια ή τραυματισμός)

Συμπτώματα

Όταν τα παιδιά έχουν βρεθεί σε καταστάσεις όπου φοβούνταν για τη ζωή τους, πίστευαν ότι θα τραυματίζονταν, θα γίνονταν μάρτυρες βίας ή θα χάσουν τραγικά ένα αγαπημένο τους πρόσωπο, μπορεί να εμφανίσουν σημάδια παιδικού τραυματικού στρες.Τα παιδιά που υποφέρουν από παιδικό τραυματικό στρες είναι εκείνα που έχουν εκτεθεί σε ένα ή περισσότερα τραύματα κατά τη διάρκεια της ζωής τους και αναπτύσσουν αντιδράσεις που επιμένουν και επηρεάζουν την καθημερινότητά τους μετά το τέλος των γεγονότων.

Οι τραυματικές αντιδράσεις μπορεί να περιλαμβάνουν ποικίλες αντιδράσεις, όπως έντονη και συνεχιζόμενη συναισθηματική αναστάτωση, καταθλιπτικά συμπτώματα ή άγχος, αλλαγές συμπεριφοράς, δυσκολίες στην αυτορρύθμιση, προβλήματα που σχετίζονται με άλλους ή σχηματισμό προσκολλήσεων, οπισθοδρόμηση ή απώλεια δεξιοτήτων που έχουν αποκτηθεί στο παρελθόν, προσοχή και ακαδημαϊκές δυσκολίες, εφιάλτες, δυσκολία στον ύπνο και το φαγητό και σωματικά συμπτώματα, όπως πόνους και πόνους. Τα μεγαλύτερα παιδιά μπορεί να κάνουν χρήση ναρκωτικών ή αλκοόλ, να συμπεριφέρονται με επικίνδυνους τρόπους ή να συμμετέχουν σε ανθυγιεινή σεξουαλική δραστηριότητα.

Τα παιδιά που υποφέρουν από τραυματικό στρες έχουν συχνά αυτά τα συμπτώματα όταν έρχονται αντιμέτωποι με το τραυματικό γεγονός.  Σε καμία ηλικία τα παιδιά δεν έχουν ανοσία στις επιπτώσεις των τραυματικών εμπειριών. Ακόμη και τα βρέφη και τα νήπια μπορεί να βιώσουν τραυματικό στρες. Ο τρόπος με τον οποίο εκδηλώνεται αυτό διαφέρει από παιδί σε παιδί και εξαρτάται από την ηλικία και το αναπτυξιακό του επίπεδο.

Παράγοντες Κινδύνου

Διάφορα πρόσωπα, μέρη, πράγματα, καταστάσεις ή συναισθήματα όπως ο φόβος ή η λύπη φέρνουν τα τραύματα στην επιφάνεια. Ο εντοπισμός των αποκρίσεων των παιδιών σε υπενθυμίσεις τραύματος και απώλειας είναι πολύ σημαντικό για την κατανόηση του πώς και γιατί η αγωνία, η συμπεριφορά και η λειτουργικότητα των παιδιών συχνά παρουσιάζουν διακυμάνσεις με την πάροδο του χρόνου.

Παράγοντες κινδύνου αποτελούν η σοβαρότητα ενός γεγονότος, ο τρόπος με τον οποίο συμμετείχε στο συμβάν το παιδί, οι αντιδράσεις του οικογενειακού περιβάλλοντος και η βοήθεια ή όχι που έλαβε το παιδί, η παρουσία προηγούμενου ιστορικού τραύματος, ενώ σημαντικό ρόλο διαδραματίζει κυρίως η οικογένεια και οι παράγοντες που συνδέονται με αυτή (αντιλήψεις, αίσθηση προστασίας, υπευθυνότητα γονέων, οικονομική δυνατότητα).

Αντιμετώπιση

TF-CBT (Trauma Focused CBT)

Eίναι μια θεραπεία βασισμένη σε στοιχεία για παιδιά και εφήβους που έχουν επηρεαστεί από τραύμα και τους γονείς αυτών. Bασίζεται σε συστατικά που ενσωματώνει παρεμβάσεις ευαίσθητες στο τραύμα με γνωστικές συμπεριφορικές, την οικογενειακές και ανθρωπιστικές αρχές και τεχνικές. Η TF-CBT έχει αποδειχθεί επιτυχής με παιδιά και εφήβους (ηλικίας 3 έως 18 ετών) που έχουν σημαντικά συναισθηματικά προβλήματα (π.χ. συμπτώματα διαταραχής μετατραυματικού στρες, φόβου, άγχους ή κατάθλιψης) που σχετίζονται με τραυματικά γεγονότα της ζωής. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί με παιδιά και εφήβους που έχουν βιώσει ένα μόνο τραύμα ή πολλαπλά τραύματα στη ζωή τους.