Ψυχική ανθεκτικότητα: Παράγοντες ανάπτυξης και επικινδυνότητας
Η πλειοψηφία των ανθρώπων έρχεται αντιμέτωπη με στρεσογόνες καταστάσεις και αντιξοότητες κατά την διάρκεια της ζωής του και εκτίθεται τουλάχιστον
ΠερισσότεραΗ πλειοψηφία των ανθρώπων έρχεται αντιμέτωπη με στρεσογόνες καταστάσεις και αντιξοότητες κατά την διάρκεια της ζωής του και εκτίθεται τουλάχιστον
ΠερισσότεραΗ διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και/ ή υπερκινητικότητας (ΔΕΠ/Υ) είναι μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή που ξεκινά στην παιδική ηλικία και παραμένει στην
ΠερισσότεραΟ σχολικός εκφοβισμός και η θυματοποίηση από συνομηλίκους αποτελεί ένα πρόβλημα, το οποίο αντιμετωπίζουν παιδιά και έφηβοι εντός, αλλά και
ΠερισσότεραΗ ζωή είναι ένας κύκλος και μέσα σε αυτόν από τα πιο σημαντικά γεγονότα της είναι η έναρξη και το τέλος της. Η γέννηση δημιουργεί προσδοκίες για το μέλλον και το τέλος της ζωής δημιουργεί ανάμεικτα συναισθήματα όπως θλίψη, θυμό, φόβο, απελπισία, ενοχές για τον χαμό του δικού μας ανθρώπου και τον συμβολικό θάνατο των προσδοκιών μας.
Πολύ συχνά συνδυάζουμε το πένθος με τον θάνατο ενός αγαπημένου ατόμου και πράγματι αυτός ο τύπος απώλειας δημιουργεί και την εντονότερη θλίψη, αλλά κάθε απώλεια μπορεί να δημιουργήσει πένθος, όπως για παράδειγμα, η απώλεια του κατοικίδιου ζώου, το διαζύγιο, η απώλεια της εργασίας, η απομάκρυνση των παιδιών από το πατρικό σπίτι, η συνταξιοδότηση και η διακοπή της κύησης ή μια αποβολή, η διακοπή μιας φιλίας, η απώλεια της υγείας ή μια σοβαρή ασθένεια κάποιου που αγαπάμε.
Όλοι οι άνθρωποι θα βιώσουμε τέτοιες σημαντικές απώλειες κατά τη διάρκεια της ζωής μας με ξεχωριστό τρόπο όμως ο καθένας μας. Ο τρόπος αυτός εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως είναι η προσωπικότητα του ατόμου, το είδος της απώλειας, οι μηχανισμοί άμυνας που διαθέτει, και οι εμπειρίες της ζωής του. Έτσι λοιπόν, ενώ το πένθος είναι μια προσωπική υπόθεση και σίγουρα ο καθένας το βιώνει με διαφορετικό τρόπο, έχει παρατηρηθεί ότι η διαδικασία του πένθους αποτελείται κυρίως από πέντε διαδοχικά στάδια, τα οποία αποτελούν τις υγιείς ψυχικές αντιδράσεις που έρχονται στην επιφάνεια, καθώς το άτομο προσπαθεί να νοηματοδοτήσει την απώλεια. Το 1969 η ψυχίατρος Kübler-Ross εισήγαγε για πρώτη φορά «τα 5 στάδια του πένθους»:
1. Άρνηση (μούδιασμα και σοκ): «Δε μπορεί να συμβαίνει αυτό». Το πρώτο στάδιο του πένθους βοηθά το άτομο να μειώσει την ένταση της απώλειας. Η άρνηση βοηθά το άτομο να διαχειριστεί μόνο τόσες πληροφορίες, όσες αντέχει. Καθώς αποδέχεται την πραγματικότητα της απώλειας, αρχίζει να μπαίνει στη θεραπευτική διαδικασία. Ο άνθρωπος δυναμώνει ψυχικά και η άρνηση εξαφανίζεται.
2. Θυμός: «Γιατί συμβαίνει αυτό σε εμένα;». Ο θυμός αποτελεί απαραίτητο στάδιο της θεραπευτικής διαδικασίας. Μπορεί να στρέψει το θυμό του όχι μόνο απέναντι στην οικογένεια, τους φίλους, το γιατρό, το πρόσωπο που χάθηκε αλλά και σε ανώτερες δυνάμεις, όπως είναι ο Θεός. Ο θυμός κρύβει πόνο που οφείλεται στην απώλεια και δείχνει την ένταση της αγάπης.
3. Διαπραγμάτευση: «Κάνε να μη συμβεί αυτό και σε αντάλλαγμα εγώ…». Το στάδιο αυτό περιλαμβάνει επίμονες σκέψεις που κάνει το άτομο για όλα αυτά που θα μπορούσαν να γίνουν με διαφορετικό τρόπο για να αποφευχθεί η απώλεια. Οι σκέψεις αυτές δημιουργούν τύψεις και ενοχές στο άτομο για αυτά που θα μπορούσε να κάνει διαφορετικά στο παρελθόν και δεν έκανε.
4. Κατάθλιψη: «Δεν έχω όρεξη να κάνω τίποτα». Το στάδιο αυτό επέρχεται όταν το άτομο συνειδητοποιήσει το πραγματικό μέγεθος της απώλειας. Αποσύρεται από αγαπημένες δραστηριότητες, είναι λυπημένο, έχει προβλήματα στον ύπνο, διαταραχές της όρεξης και προβλήματα συγκέντρωσης και μνήμης. Η κατάθλιψη αποτελεί φυσιολογική αντίδραση στη συνειδητοποίηση ότι το αντικείμενο της απώλειας χάθηκε οριστικά.
5. Αποδοχή: «Έχω αποδεχτεί αυτό που συνέβη». Το στάδιο αυτό αφορά στην αποδοχή της νέας πραγματικότητας. Το άτομο μαθαίνει να ζει χωρίς το αντικείμενο της απώλειας και αντιλαμβάνεται ότι πρέπει να συνεχίσει τη ζωή του. Αρχίζει να ζει ξανά με αισιοδοξία και όρεξη για ζωή.
Η διαδικασία του πένθους απαιτεί χρόνο και η επούλωση της απώλειας γίνεται σταδιακά. Δεν υπάρχει σωστό ή λανθασμένο χρονικό πλαίσιο για την επίλυση του πένθους. Ορισμένοι άνθρωποι θα νιώσουν καλύτερα μέσα σε κάποιες εβδομάδες ή μήνες. Κάποιοι άλλοι θα χρειαστούν περισσότερο χρόνο. Σε περίπτωση που το άτομο νιώθει αβοήθητο, απελπισμένο, ανάξιο και όλη του η ζωή περιστρέφεται γύρω από την απώλεια και το πένθος, οφείλει να απευθυνθεί σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας για να το βοηθήσει να το ξεπεράσει. Με υπομονή, υποστήριξη, βοήθεια από τους συγγενείς και φίλους, οι περισσότεροι άνθρωποι με την πάροδο του χρόνου καταφέρνουν να αντιμετωπίσουν το πλήγμα του θανάτου του αγαπημένου τους προσώπου. Ο πόνος μειώνεται και παραμένουν οι προσφιλείς αναμνήσεις.
Η ζωή είναι ένας κύκλος και μέσα σε αυτόν από τα πιο σημαντικά γεγονότα της είναι η έναρξη και το τέλος της. Η γέννηση δημιουργεί προσδοκίες για το μέλλον και το τέλος της ζωής δημιουργεί ανάμεικτα συναισθήματα όπως θλίψη, θυμό, φόβο, απελπισία, ενοχές για τον χαμό του δικού μας ανθρώπου και τον συμβολικό θάνατο των προσδοκιών μας.
Πολύ συχνά συνδυάζουμε το πένθος με τον θάνατο ενός αγαπημένου ατόμου και πράγματι αυτός ο τύπος απώλειας δημιουργεί και την εντονότερη θλίψη, αλλά κάθε απώλεια μπορεί να δημιουργήσει πένθος, όπως για παράδειγμα, η απώλεια του κατοικίδιου ζώου, το διαζύγιο, η απώλεια της εργασίας, η απομάκρυνση των παιδιών από το πατρικό σπίτι, η συνταξιοδότηση και η διακοπή της κύησης ή μια αποβολή, η διακοπή μιας φιλίας, η απώλεια της υγείας ή μια σοβαρή ασθένεια κάποιου που αγαπάμε.
Όλοι οι άνθρωποι θα βιώσουμε τέτοιες σημαντικές απώλειες κατά τη διάρκεια της ζωής μας με ξεχωριστό τρόπο όμως ο καθένας μας. Ο τρόπος αυτός εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως είναι η προσωπικότητα του ατόμου, το είδος της απώλειας, οι μηχανισμοί άμυνας που διαθέτει, και οι εμπειρίες της ζωής του. Έτσι λοιπόν, ενώ το πένθος είναι μια προσωπική υπόθεση και σίγουρα ο καθένας το βιώνει με διαφορετικό τρόπο, έχει παρατηρηθεί ότι η διαδικασία του πένθους αποτελείται κυρίως από πέντε διαδοχικά στάδια, τα οποία αποτελούν τις υγιείς ψυχικές αντιδράσεις που έρχονται στην επιφάνεια, καθώς το άτομο προσπαθεί να νοηματοδοτήσει την απώλεια. Το 1969 η ψυχίατρος Kübler-Ross εισήγαγε για πρώτη φορά «τα 5 στάδια του πένθους»:
1. Άρνηση (μούδιασμα και σοκ): «Δε μπορεί να συμβαίνει αυτό». Το πρώτο στάδιο του πένθους βοηθά το άτομο να μειώσει την ένταση της απώλειας. Η άρνηση βοηθά το άτομο να διαχειριστεί μόνο τόσες πληροφορίες, όσες αντέχει. Καθώς αποδέχεται την πραγματικότητα της απώλειας, αρχίζει να μπαίνει στη θεραπευτική διαδικασία. Ο άνθρωπος δυναμώνει ψυχικά και η άρνηση εξαφανίζεται.
2. Θυμός: «Γιατί συμβαίνει αυτό σε εμένα;». Ο θυμός αποτελεί απαραίτητο στάδιο της θεραπευτικής διαδικασίας. Μπορεί να στρέψει το θυμό του όχι μόνο απέναντι στην οικογένεια, τους φίλους, το γιατρό, το πρόσωπο που χάθηκε αλλά και σε ανώτερες δυνάμεις, όπως είναι ο Θεός. Ο θυμός κρύβει πόνο που οφείλεται στην απώλεια και δείχνει την ένταση της αγάπης.
3. Διαπραγμάτευση: «Κάνε να μη συμβεί αυτό και σε αντάλλαγμα εγώ…». Το στάδιο αυτό περιλαμβάνει επίμονες σκέψεις που κάνει το άτομο για όλα αυτά που θα μπορούσαν να γίνουν με διαφορετικό τρόπο για να αποφευχθεί η απώλεια. Οι σκέψεις αυτές δημιουργούν τύψεις και ενοχές στο άτομο για αυτά που θα μπορούσε να κάνει διαφορετικά στο παρελθόν και δεν έκανε.
4. Κατάθλιψη: «Δεν έχω όρεξη να κάνω τίποτα». Το στάδιο αυτό επέρχεται όταν το άτομο συνειδητοποιήσει το πραγματικό μέγεθος της απώλειας. Αποσύρεται από αγαπημένες δραστηριότητες, είναι λυπημένο, έχει προβλήματα στον ύπνο, διαταραχές της όρεξης και προβλήματα συγκέντρωσης και μνήμης. Η κατάθλιψη αποτελεί φυσιολογική αντίδραση στη συνειδητοποίηση ότι το αντικείμενο της απώλειας χάθηκε οριστικά.
5. Αποδοχή: «Έχω αποδεχτεί αυτό που συνέβη». Το στάδιο αυτό αφορά στην αποδοχή της νέας πραγματικότητας. Το άτομο μαθαίνει να ζει χωρίς το αντικείμενο της απώλειας και αντιλαμβάνεται ότι πρέπει να συνεχίσει τη ζωή του. Αρχίζει να ζει ξανά με αισιοδοξία και όρεξη για ζωή.
Η διαδικασία του πένθους απαιτεί χρόνο και η επούλωση της απώλειας γίνεται σταδιακά. Δεν υπάρχει σωστό ή λανθασμένο χρονικό πλαίσιο για την επίλυση του πένθους. Ορισμένοι άνθρωποι θα νιώσουν καλύτερα μέσα σε κάποιες εβδομάδες ή μήνες. Κάποιοι άλλοι θα χρειαστούν περισσότερο χρόνο. Σε περίπτωση που το άτομο νιώθει αβοήθητο, απελπισμένο, ανάξιο και όλη του η ζωή περιστρέφεται γύρω από την απώλεια και το πένθος, οφείλει να απευθυνθεί σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας για να το βοηθήσει να το ξεπεράσει. Με υπομονή, υποστήριξη, βοήθεια από τους συγγενείς και φίλους, οι περισσότεροι άνθρωποι με την πάροδο του χρόνου καταφέρνουν να αντιμετωπίσουν το πλήγμα του θανάτου του αγαπημένου τους προσώπου. Ο πόνος μειώνεται και παραμένουν οι προσφιλείς αναμνήσεις.
Η ζωή είναι ένας κύκλος και μέσα σε αυτόν από τα πιο σημαντικά γεγονότα της είναι η έναρξη και το τέλος της. Η γέννηση δημιουργεί προσδοκίες για το μέλλον και το τέλος της ζωής δημιουργεί ανάμεικτα συναισθήματα όπως θλίψη, θυμό, φόβο, απελπισία, ενοχές για τον χαμό του δικού μας ανθρώπου και τον συμβολικό θάνατο των προσδοκιών μας.
Πολύ συχνά συνδυάζουμε το πένθος με τον θάνατο ενός αγαπημένου ατόμου και πράγματι αυτός ο τύπος απώλειας δημιουργεί και την εντονότερη θλίψη, αλλά κάθε απώλεια μπορεί να δημιουργήσει πένθος, όπως για παράδειγμα, η απώλεια του κατοικίδιου ζώου, το διαζύγιο, η απώλεια της εργασίας, η απομάκρυνση των παιδιών από το πατρικό σπίτι, η συνταξιοδότηση και η διακοπή της κύησης ή μια αποβολή, η διακοπή μιας φιλίας, η απώλεια της υγείας ή μια σοβαρή ασθένεια κάποιου που αγαπάμε.
Όλοι οι άνθρωποι θα βιώσουμε τέτοιες σημαντικές απώλειες κατά τη διάρκεια της ζωής μας με ξεχωριστό τρόπο όμως ο καθένας μας. Ο τρόπος αυτός εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως είναι η προσωπικότητα του ατόμου, το είδος της απώλειας, οι μηχανισμοί άμυνας που διαθέτει, και οι εμπειρίες της ζωής του. Έτσι λοιπόν, ενώ το πένθος είναι μια προσωπική υπόθεση και σίγουρα ο καθένας το βιώνει με διαφορετικό τρόπο, έχει παρατηρηθεί ότι η διαδικασία του πένθους αποτελείται κυρίως από πέντε διαδοχικά στάδια, τα οποία αποτελούν τις υγιείς ψυχικές αντιδράσεις που έρχονται στην επιφάνεια, καθώς το άτομο προσπαθεί να νοηματοδοτήσει την απώλεια. Το 1969 η ψυχίατρος Kübler-Ross εισήγαγε για πρώτη φορά «τα 5 στάδια του πένθους»:
1. Άρνηση (μούδιασμα και σοκ): «Δε μπορεί να συμβαίνει αυτό». Το πρώτο στάδιο του πένθους βοηθά το άτομο να μειώσει την ένταση της απώλειας. Η άρνηση βοηθά το άτομο να διαχειριστεί μόνο τόσες πληροφορίες, όσες αντέχει. Καθώς αποδέχεται την πραγματικότητα της απώλειας, αρχίζει να μπαίνει στη θεραπευτική διαδικασία. Ο άνθρωπος δυναμώνει ψυχικά και η άρνηση εξαφανίζεται.
2. Θυμός: «Γιατί συμβαίνει αυτό σε εμένα;». Ο θυμός αποτελεί απαραίτητο στάδιο της θεραπευτικής διαδικασίας. Μπορεί να στρέψει το θυμό του όχι μόνο απέναντι στην οικογένεια, τους φίλους, το γιατρό, το πρόσωπο που χάθηκε αλλά και σε ανώτερες δυνάμεις, όπως είναι ο Θεός. Ο θυμός κρύβει πόνο που οφείλεται στην απώλεια και δείχνει την ένταση της αγάπης.
3. Διαπραγμάτευση: «Κάνε να μη συμβεί αυτό και σε αντάλλαγμα εγώ…». Το στάδιο αυτό περιλαμβάνει επίμονες σκέψεις που κάνει το άτομο για όλα αυτά που θα μπορούσαν να γίνουν με διαφορετικό τρόπο για να αποφευχθεί η απώλεια. Οι σκέψεις αυτές δημιουργούν τύψεις και ενοχές στο άτομο για αυτά που θα μπορούσε να κάνει διαφορετικά στο παρελθόν και δεν έκανε.
4. Κατάθλιψη: «Δεν έχω όρεξη να κάνω τίποτα». Το στάδιο αυτό επέρχεται όταν το άτομο συνειδητοποιήσει το πραγματικό μέγεθος της απώλειας. Αποσύρεται από αγαπημένες δραστηριότητες, είναι λυπημένο, έχει προβλήματα στον ύπνο, διαταραχές της όρεξης και προβλήματα συγκέντρωσης και μνήμης. Η κατάθλιψη αποτελεί φυσιολογική αντίδραση στη συνειδητοποίηση ότι το αντικείμενο της απώλειας χάθηκε οριστικά.
5. Αποδοχή: «Έχω αποδεχτεί αυτό που συνέβη». Το στάδιο αυτό αφορά στην αποδοχή της νέας πραγματικότητας. Το άτομο μαθαίνει να ζει χωρίς το αντικείμενο της απώλειας και αντιλαμβάνεται ότι πρέπει να συνεχίσει τη ζωή του. Αρχίζει να ζει ξανά με αισιοδοξία και όρεξη για ζωή.
Η διαδικασία του πένθους απαιτεί χρόνο και η επούλωση της απώλειας γίνεται σταδιακά. Δεν υπάρχει σωστό ή λανθασμένο χρονικό πλαίσιο για την επίλυση του πένθους. Ορισμένοι άνθρωποι θα νιώσουν καλύτερα μέσα σε κάποιες εβδομάδες ή μήνες. Κάποιοι άλλοι θα χρειαστούν περισσότερο χρόνο. Σε περίπτωση που το άτομο νιώθει αβοήθητο, απελπισμένο, ανάξιο και όλη του η ζωή περιστρέφεται γύρω από την απώλεια και το πένθος, οφείλει να απευθυνθεί σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας για να το βοηθήσει να το ξεπεράσει. Με υπομονή, υποστήριξη, βοήθεια από τους συγγενείς και φίλους, οι περισσότεροι άνθρωποι με την πάροδο του χρόνου καταφέρνουν να αντιμετωπίσουν το πλήγμα του θανάτου του αγαπημένου τους προσώπου. Ο πόνος μειώνεται και παραμένουν οι προσφιλείς αναμνήσεις.
Η ζωή είναι ένας κύκλος και μέσα σε αυτόν από τα πιο σημαντικά γεγονότα της είναι η έναρξη και το τέλος της. Η γέννηση δημιουργεί προσδοκίες για το μέλλον και το τέλος της ζωής δημιουργεί ανάμεικτα συναισθήματα όπως θλίψη, θυμό, φόβο, απελπισία, ενοχές για τον χαμό του δικού μας ανθρώπου και τον συμβολικό θάνατο των προσδοκιών μας.
Πολύ συχνά συνδυάζουμε το πένθος με τον θάνατο ενός αγαπημένου ατόμου και πράγματι αυτός ο τύπος απώλειας δημιουργεί και την εντονότερη θλίψη, αλλά κάθε απώλεια μπορεί να δημιουργήσει πένθος, όπως για παράδειγμα, η απώλεια του κατοικίδιου ζώου, το διαζύγιο, η απώλεια της εργασίας, η απομάκρυνση των παιδιών από το πατρικό σπίτι, η συνταξιοδότηση και η διακοπή της κύησης ή μια αποβολή, η διακοπή μιας φιλίας, η απώλεια της υγείας ή μια σοβαρή ασθένεια κάποιου που αγαπάμε.
Όλοι οι άνθρωποι θα βιώσουμε τέτοιες σημαντικές απώλειες κατά τη διάρκεια της ζωής μας με ξεχωριστό τρόπο όμως ο καθένας μας. Ο τρόπος αυτός εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως είναι η προσωπικότητα του ατόμου, το είδος της απώλειας, οι μηχανισμοί άμυνας που διαθέτει, και οι εμπειρίες της ζωής του. Έτσι λοιπόν, ενώ το πένθος είναι μια προσωπική υπόθεση και σίγουρα ο καθένας το βιώνει με διαφορετικό τρόπο, έχει παρατηρηθεί ότι η διαδικασία του πένθους αποτελείται κυρίως από πέντε διαδοχικά στάδια, τα οποία αποτελούν τις υγιείς ψυχικές αντιδράσεις που έρχονται στην επιφάνεια, καθώς το άτομο προσπαθεί να νοηματοδοτήσει την απώλεια. Το 1969 η ψυχίατρος Kübler-Ross εισήγαγε για πρώτη φορά «τα 5 στάδια του πένθους»:
1. Άρνηση (μούδιασμα και σοκ): «Δε μπορεί να συμβαίνει αυτό». Το πρώτο στάδιο του πένθους βοηθά το άτομο να μειώσει την ένταση της απώλειας. Η άρνηση βοηθά το άτομο να διαχειριστεί μόνο τόσες πληροφορίες, όσες αντέχει. Καθώς αποδέχεται την πραγματικότητα της απώλειας, αρχίζει να μπαίνει στη θεραπευτική διαδικασία. Ο άνθρωπος δυναμώνει ψυχικά και η άρνηση εξαφανίζεται.
2. Θυμός: «Γιατί συμβαίνει αυτό σε εμένα;». Ο θυμός αποτελεί απαραίτητο στάδιο της θεραπευτικής διαδικασίας. Μπορεί να στρέψει το θυμό του όχι μόνο απέναντι στην οικογένεια, τους φίλους, το γιατρό, το πρόσωπο που χάθηκε αλλά και σε ανώτερες δυνάμεις, όπως είναι ο Θεός. Ο θυμός κρύβει πόνο που οφείλεται στην απώλεια και δείχνει την ένταση της αγάπης.
3. Διαπραγμάτευση: «Κάνε να μη συμβεί αυτό και σε αντάλλαγμα εγώ…». Το στάδιο αυτό περιλαμβάνει επίμονες σκέψεις που κάνει το άτομο για όλα αυτά που θα μπορούσαν να γίνουν με διαφορετικό τρόπο για να αποφευχθεί η απώλεια. Οι σκέψεις αυτές δημιουργούν τύψεις και ενοχές στο άτομο για αυτά που θα μπορούσε να κάνει διαφορετικά στο παρελθόν και δεν έκανε.
4. Κατάθλιψη: «Δεν έχω όρεξη να κάνω τίποτα». Το στάδιο αυτό επέρχεται όταν το άτομο συνειδητοποιήσει το πραγματικό μέγεθος της απώλειας. Αποσύρεται από αγαπημένες δραστηριότητες, είναι λυπημένο, έχει προβλήματα στον ύπνο, διαταραχές της όρεξης και προβλήματα συγκέντρωσης και μνήμης. Η κατάθλιψη αποτελεί φυσιολογική αντίδραση στη συνειδητοποίηση ότι το αντικείμενο της απώλειας χάθηκε οριστικά.
5. Αποδοχή: «Έχω αποδεχτεί αυτό που συνέβη». Το στάδιο αυτό αφορά στην αποδοχή της νέας πραγματικότητας. Το άτομο μαθαίνει να ζει χωρίς το αντικείμενο της απώλειας και αντιλαμβάνεται ότι πρέπει να συνεχίσει τη ζωή του. Αρχίζει να ζει ξανά με αισιοδοξία και όρεξη για ζωή.
Η διαδικασία του πένθους απαιτεί χρόνο και η επούλωση της απώλειας γίνεται σταδιακά. Δεν υπάρχει σωστό ή λανθασμένο χρονικό πλαίσιο για την επίλυση του πένθους. Ορισμένοι άνθρωποι θα νιώσουν καλύτερα μέσα σε κάποιες εβδομάδες ή μήνες. Κάποιοι άλλοι θα χρειαστούν περισσότερο χρόνο. Σε περίπτωση που το άτομο νιώθει αβοήθητο, απελπισμένο, ανάξιο και όλη του η ζωή περιστρέφεται γύρω από την απώλεια και το πένθος, οφείλει να απευθυνθεί σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας για να το βοηθήσει να το ξεπεράσει. Με υπομονή, υποστήριξη, βοήθεια από τους συγγενείς και φίλους, οι περισσότεροι άνθρωποι με την πάροδο του χρόνου καταφέρνουν να αντιμετωπίσουν το πλήγμα του θανάτου του αγαπημένου τους προσώπου. Ο πόνος μειώνεται και παραμένουν οι προσφιλείς αναμνήσεις.