Στρατηγικές συναισθηματικής ρύθμισης στην οριακή διαταραχή προσωπικότητας

Η οριακή ή παλαιότερα γνωστή ως μεταιχμιακή διαταραχή προσωπικότητας χαρακτηρίζεται από έντονη αστάθεια στις διαπροσωπικές σχέσεις. στην αίσθηση της ταυτότητας και στα συναισθήματα, όπως και από την εμπλοκή σε παρορμητικές ή επικίνδυνες συμπεριφορές. Πολλά από αυτά τα συμπτώματα πιστεύεται ότι σχετίζονται με δυσκολίες στην ρύθμιση του συναισθήματος, συμπεριλαμβανομένης της υψηλής ευαισθησίας σε συναισθηματικά ερεθίσματα, της υψηλής έντασης συναισθηματικών αποκρίσεων και της καθυστερημένης επιστροφής στην συναισθηματική βάση. Η ελλιπής πρόσβαση σε αποτελεσματικές στρατηγικές ρύθμισης του συναισθήματος έχει υποστηριχθεί ότι αποτελεί, εν μέρει, τη βάση για τα υψηλά ελλείμματα που αντιμετωπίζουν οι πάσχοντες από οριακή διαταραχή.

Αρκετά άρθρα της διεθνούς βιβλιογραφίας σχετικά με τη συναισθηματική ρύθμιση στην οριακή διαταραχή προσωπικότητας έχουν συμπεριλάβει ορισμένες μελέτες στρατηγικών ρύθμισης, διαπιστώνοντας ότι η οριακή διαταραχή σχετίζεται με μεγαλύτερη χρήση δυσπροσαρμοστικών στρατηγικών όπως ο μηρυκασμός, η αποφυγή και η καταστολή της σκέψης, ενώ είναι λιγότερο συχνή η χρήση προσαρμοστικών στρατηγικών όπως η αποδοχή του συναισθήματος, η απόσπαση της προσοχής και η γνωστική αναδόμηση.

Αναλυτικότερα, η αποφυγή αναφέρεται στην απροθυμία του ατόμου να βιώσει οδυνηρές σκέψεις και συναισθήματα. Ενώ τα προσωρινά οφέλη της αποφυγής παρουσιάζονται ως σημαντικά, η μακροχρόνια χρήση της έχει συσχετισθεί με τη σοβαρότητα της οριακής διαταραχής και αποτελεί ένα πρωτεύον χαρακτηριστικό της.

Σημαντική συσχέτιση με την σοβαρότητα των συμπτωμάτων της οριακής διαταραχής έχει παρουσιάσει και ο μηρυκασμός, ο οποίος αποτελεί την επαναλαμβανόμενη και παθητική συγκέντρωση της προσοχής σε ερεθίσματα που προκαλούν αρνητική διάθεση και δυσφορία. Ο μηρυκασμός έχει επίσης αποδειχθεί ότι συμβάλλει στη συναισθηματική ένταση και στην απορυθμισμένη συμπεριφορά στην οριακή διαταραχή.

Η στρατηγική της καταστολής, η οποία χρησιμοποιείται με μεγάλη συχνότητα από τους οριακούς ασθενείς, αναφέρεται σε επαναλαμβανόμενες προσπάθειες να ελαχιστοποιηθούν ή να απωθηθούν ανεπιθύμητες σκέψεις ή συναισθήματα. Η καταστολή έχει επίσης διερευνηθεί ως μεσολαβητής μεταξύ των παραγόντων κινδύνου που σχετίζονται με την ανάπτυξη της οριακής διαταραχής (συναισθηματική επιβάρυνση, ακυρωτικό περιβάλλον παιδικής ηλικίας) και της συμπτωματολογίας της διαταραχής.

Οι προσαρμοστικές στρατηγικές, όπως προαναφέρθηκε, που αποτελούν στόχο στη θεραπεία είναι η αποδοχή των σκέψεων και των συναισθημάτων, η απόσπαση της προσοχής και η γνωστική αναδόμηση.

Συγκεκριμένα, η αποδοχή αναφέρεται στην ικανότητα και την προθυμία να παραμείνουμε σε επαφή με σκέψεις και συναισθήματα, παρά τα δυσάρεστα συναισθήματα που αυτά ενδέχεται να προκαλούν. Μελέτες δείχνουν ότι όταν λάβουν οδηγίες να εφαρμόσουν την αποδοχή σε συναισθηματικές καταστάσεις, τα άτομα με οριακή διαταραχή προσωπικότητας χρειάζονται περισσότερη άσκηση και περισσότερο χρόνο για να εφαρμόσουν κατάλληλα αυτή τη στρατηγική σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό. Ωστόσο, ακόμη και μετά από τις κατάλληλες οδηγίες φαίνεται ότι οι οριακοί ασθενείς αγωνίζονται να προσαρμοστούν και να χρησιμοποιήσουν στρατηγικές που βασίζονται στην αποδοχή στην καθημερινή τους ζωή.

Η απόσπαση της προσοχής αναφέρεται στη μετατόπιση της προσοχής κάποιου από συναισθηματικές εμπειρίες που προκαλούν πόνο προκειμένου να μειωθεί ο αρνητικός αντίκτυπος αυτών των ερεθισμάτων. Μελέτες δείχνουν ότι κάτω από ερεθίσματα υψηλής έντασης, η σοβαρότητα των συμπτωμάτων συσχετίζεται σημαντικά με την απόσπαση της προσοχής ως τρόπο αντιμετώπισης των συναισθηματικών και περιστασιακών εμπειριών. Έχει επίσης υποτεθεί ότι η συμπεριφορική απορρύθμιση είναι μια μορφή συναισθηματικής απόσπασης της προσοχής για άτομα με οριακή διαταραχή.

Η γνωστική αναδόμηση αναφέρεται στην επανερμηνεία του νοήματος μιας κατάστασης προκειμένου να αλλάξει το συναισθηματικό της αποτέλεσμα. Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, η αναδόμηση συσχετίζεται σημαντικά και αρνητικά με την οριακή διαταραχή προσωπικότητας, δεδομένα που υποστηρίζονται επίσης από νευρογνωστικές μελέτες. Οι δυσκολίες στη χρήση της αναδόμησης έχουν συνδεθεί με τη συναισθηματική απορρύθμιση ως βασικό χαρακτηριστικό της οριακότητας. Τα άτομα με οριακή διαταραχή αντιλαμβάνονται τους εαυτούς τους λιγότερο αποτελεσματικούς σε σύγκριση με τους μη οριακούς ασθενείς  όταν τους δίνεται η οδηγία να χρησιμοποιήσουν την αναδόμηση για να διαχειριστούν συναισθηματικές δυσκολίες.

Τέλος, αξίζει να αναφερθεί ότι η καλλιέργεια της ενσυνειδητότητας (mindfulness), ως στρατηγική συναισθηματικής ρύθμισης, φαίνεται ότι έχει θετικά αποτελέσματα στην διαχείριση των συναισθημάτων ατόμων με οριακή διαταραχή. Συγκεκριμένα, έχει αποδειχθεί ότι οι οριακοί ασθενείς παρουσιάζουν χαμηλότερα επίπεδα αυτοαναφερόμενης ενσυνειδητότητας από τον γενικό πληθυσμό, αφού η αποφυγή της επίγνωσης και της παρουσίας, η αποδοχή των συναισθημάτων και των καταστάσεων (δηλαδή, η ενσυνειδητότητα) αποτελούν βασικά χαρακτηριστικά της διαταραχής.

 

 

 

Βιβλιογραφία

Chapman, A. L., Leung, D. W., & Lynch, T. R. (2008). Impulsivity and emotion dysregulation in borderline personality disorder. Journal of Personality Disorders, 22(2), 148–164. https://doi.org/10.1521/pedi.2008.22.2.148

Daros, A. R., Guevara, M. A., Uliaszek, A. A., McMain, S. F., & Ruocco, A. C.(2018). Cognitive emotion regulation strategies in borderline personal-ity disorder: Diagnostic comparisons and associations with potentiallyharmful  behaviors.Psychopathology,51,83–95.https://doi.org/10.1159/000487008

Daros, A. R. & Williams, G. E. (2019). A meta-analysis and systematic review of emotion-regulation strategies in bor-derline personality disorder. Harvard Review of Psychiatry, 27(4), 217–232. https://doi.org/10.1097/hrp. 0000000000000212

Evans, D., Howard, M., Dudas, R., Denman, C., & Dunn, B. D. (2013). Emotion Regulation in Borderline Personality Disorder: Examining the Consequences of Spontaneous and Instructed Use of Emotion Suppression and Emotion Acceptance when Viewing Negative Films. Journal of Experimental Psychopathology, 4(5), jep.029512. doi:10.5127/jep.029512

Hayes, S. C., Wilson, K. G., Gifford, E. V., Follette, V. M., & Strosahl, K. (1996). Experimental avoidance and behavioral disorders: a functional dimensional approach to diagnosis and treatment. Journal of consulting and clinical psychology, 64(6), 1152–1168. https://doi.org/10.1037//0022-006x.64.6.1152

Linehan, M. (2014).DBT Skills training manual(2nd ed.). GuilfordPublicationsoi.org/10.1037/ 0022-006X.64.6.1152.

Sorgi-Wilson, K. M., & McCloskey, M. S. (2022). Emotion regulation strategies among individuals with borderline personality disorder relative to other groups: A review. Clinical psychology & psychotherapy, 29(5), 1655–1678. https://doi.org/10.1002/cpp.2738