Στρατηγικές αντιμετώπισης της Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής σύμφωνα με την Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία

Τι είναι η Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή;

Εισβολή ιδεών που οδηγεί σε καταναγκαστική συμπεριφορά, δηλαδή:

•Οι ιδεοληψίες είναι ιδέες που «κολλάνε» στο μυαλό αθέλητα και προκαλούν δυσφορία, ένταση και αναστάτωση επειδή ερμηνεύονται με λάθος τρόπο.

•Η δυσφορία υποχωρεί μόνον όταν το άτομο προβεί σε κάποια ενέργεια ή πράξη που αισθάνεται την υποχρέωση να κάνει προκειμένου να ανακουφιστεί, δυστυχώς για τον ίδιο μόνο προσωρινά, γιατί η ιδέα επανέρχεται με την ίδια ή περισσότερη ένταση και δυσφορία και άρα πρέπει να ξαναγίνει ο ίδιος κύκλος που δεν τελειώνει. Οι ιδεοληψίες προκαλούν άγχος και οι τελετουργίες ή οι αποφυγές συμβάλλουν στη βραχυπρόθεσμη μείωσή του και ουσιαστικά στη διαιώνιση του προβλήματος.

Στρατηγικές αντιμετώπισης:

Τί είναι η Έκθεση και ο Παρεμποδισμός Απάντησης (ΕΠΑ);

Έκθεση: Ο θεραπευόμενος μπαίνει με την καθοδήγηση και υποστήριξη του θεραπευτή, στις καταστάσεις που φοβάται και αρχίζει να τις αντιμετωπίζει ξεκινώντας από την πιο εύκολη  στην πιο δύσκολη μέχρι να αντιμετωπίσει τον χειρότερο φόβο του. Στην πραγματικότητα η διαδικασία μοιάζει σαν να ανεβαίνει κάποιος μια σκάλα. Ξεκινά με τη βοήθεια του θεραπευτή του οπό το χαμηλά σκαλιά και ανεβαίνει σιγά-σιγά πρoς τα πάνω στα πιο ψηλά και δυσπρόσιτο σημεία μιας σκάλας.

Όταν φτάσει στο τελευταίο σκαλί τελειώνει και η θεραπεία. Σχηματικά, η θεραπεία μοιάζει με ένα τεράστιο χάπι που πρέπει να το κόψουμε σε μικρά κομμάτια, στο μέγεθος που ταιριάζει στον κάθε θεραπευόμενο, γιο να μπορεί να κατανοηθεί και να είναι εύπεπτο. Συχνά ο θεραπευτής λειτουργεί ως μοντέλο για τον θεραπευόμενο. δηλαδή πρώτα εκτελεί ο θεραπευτής τον στόχο και μετά ο θεραπευόμενος κάνει το ίδιο.

Όταν αντί να προσπαθεί να διώξει την ιδεοληψία, την προκαλεί, μαζί με το αρνητικά συναισθήματα που εκπορεύονται από αυτήν, πάει ενάντιο στον παράλογο φόβο του και μαθαίνει λειτουργικούς τρόπους να τα διαχειρίζεται. Το αιτούμενο είναι ο θεραπευτής σ’ αυτή τη διαδικασία να συμμετέχει όλο και λιγότερο στην καθοδήγηση, μέχρις ότου ο θεραπευόμενος να μπορεί να ανταπεξέρχεται χωρίς τη βοήθειά του.

Έκθεση στην πραγματικότητα:

Ο θεραπευόμενος αντιμετωπίζει χωρίς καμία προφύλαξη και με σταδιακό τρόπο τον φόβο / άγχος του. Για παράδειγμα, στην περίπτωση της μάνας που έχει τον ιδεοληπτικό φόβο μήπως κάνει κακό στο παιδί της, και αποφεύγει να παραμείνει μαζί του προκειμένου να το προφυλάξει, η θεραπεία προτείνει να παραμένει για ικανό χρόνο δίπλα στο παιδί της, ελέγχοντας τον φόβο, συστηματικά και επαναλαμβανόμενα για ορισμένο χρονικό διάστημα, ώστε να εξοικειωθεί με το άγχος / δυσφορία που προκαλείται από την ιδεοληψία της και να το παρατηρήσει να μειώνεται μέσω της νέας μάθησης που θα εγκατασταθεί.

Ο παράλογος φόβος επικείμενης συμφοράς κάμπτεται μόνο όταν τον αντιμετωπίζουμε κατά μέτωπο χωρίς προφυλάξεις και αποφυγές (δηλαδή χωρίς να καταφεύγουμε σε καταναγκασμούς και τελετουργίες).

Παρεμποδισμός Απάντησης: Όταν κάποιος εκτίθεται στον φόβο του αμέσως γεννιέται η επιθυμία να επιτελέσει την τελετουργία, δηλαδή να ενδώσει στον καταναγκασμό, ο οποίος θα τον ανταμείψει με προσωρινή ανακούφιση. Η τεχνική αυτή μαθαίνει στον θεραπευόμενο πώς να αντιστέκεται στην επιθυμία να κάνει καταναγκαστικές πράξεις, και όπως και παραπάνω θα αισθανθεί δυσάρεστα αρχικά, αλλά αν επιμένει θα παρατηρήσει το άγχος του να υποχωρεί.

Στα αρχικά στάδια εφαρμογής της τεχνικής, αυτό γίνεται για μικρό χρονικό διάστημα και προοδευτικά αυξάνεται ο χρόνος που μεσολαβεί από την εμφάνιση της ιδεοληψίας μέχρι την τέλεση της τελετουργίας, με τελικό στόχο βεβαίως να μην τελείται καθόλου.

Απόσπασμα από το βιβλίο «Κατανοώντας την Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή»

Θοδωρής Χαλιµούρδας, Βιβή Σωτηροπούλου

επιμέλεια: Νίκος Βαϊδάκης